Sinds 2022 is Wielie Elhorst (54) de eerste officiële LHBTI-predikant van Nederland. Hij was al jarenlang actief binnen de LHBTI-gemeenschap, maar dat de Protestantse Kerk van Amsterdam de keuze maakte om hem officieel aan te stellen als LHBTI-predikant is het feliciteren waard, vindt Wielie. ‘De kerk zegt nu expliciet: we willen zichtbaar zijn in de community.’ Toch is er volgens hem nog veel werk aan de winkel: ‘Kerken zijn soms zo bezig met interne vraagstukken, dat ze vergeten dat er ook nog een leven buiten de kerk is.’ Meet you in the field sprak met hem.

In hoeverre verschilt de functie van een LHBTI-predikant van die van een ‘gewone’ predikant?

‘De functie van LHBTI-predikant is uniek in Nederland. Naast dat ik hulppredikant ben in de Oranjekerk in Amsterdam, ben ik als dominee ook present in de LHBTI-community. Ik zie het als mijn taak om de kerk en de samenleving dichter bij elkaar brengen. Dat klinkt ingewikkeld, maar in de praktijk zou het niet zo moeilijk moeten zijn. De samenleving zít namelijk al in de kerk.’

Als de samenleving toch al in de kerk zit, is het dan eigenlijk nog wel nodig, zo’n speciale LHBTI-predikant?

‘Zeker, juist in een stad als Amsterdam. Amsterdam is een soort vrijplaats voor LHBTI+’ers. Als gay capital van Europa is Amsterdam dé plek waar veel LHBTI’ers hun toevlucht zoeken, waaronder ook veel (ex-)christenen. Op zich gaan er in Amsterdam al relatief veel LHBTI’ers naar de kerk, dus je zou je kunnen afvragen of mijn werk wat dat betreft nog wel relevant is. Toch is de afstand tussen de LHBTI-community en de kerk nog altijd erg groot. Ik wil die verkleinen. Niet Amsterdam, maar de kerk zou voor iedereen een vrijplaats moeten zijn – een veilige plek.

‘Veel kerken zijn in de loop der jaren al behoorlijk positief veranderd in hun kijk op homo-emancipatie. Maar de traditionele denkbeelden zijn nog grotendeels hetzelfde gebleven. De kerk is gebouwd op de pijlers van het traditionele gezin: een heterohuwelijk, met het liefst ook nog een paar kinderen. Als je naar de samenleving kijkt, zie je dat dit een enorm achterhaald idee is. Ik wil laten zien dat liefde vele vormen en kleuren kent.

‘Er bestaan ook regenbooggezinnen, of mensen die met z’n drieën in een relatie zitten en erg veel van elkaar houden. Zou dat dan niet kunnen?’

Het traditionele gezin wordt volgens jou te veel op een voetstuk geplaatst?

‘Ja, in elk geval wel in de kerk. Kerken presenteren zich nog altijd als een plek waar het gezin centraal staat. Maar het evangelie draait niet om het gezin. Het evangelie draait om liefde, in de breedste zin van het woord. Jezus roept ons op om naaste te zijn en te houden van de anderen die we op onze levensweg treffen. Ben je beschikbaar als iemand een appèl op je doet? Laat je je raken? Weet je jezelf naaste? Dát is waar het evangelie om draait: zie je de ander?’

Weg met het gezinsdenken, dus. Maar wat komt daar dan voor in de plaats?

‘Ik denk dat het goed zou zijn als de kerk überhaupt uit de kramp van seks en relaties zou komen. Deze wereld kent tegenwoordig zoveel meer relatievormen. De kerk schotelt impliciet het huwelijk nog altijd voor als ideaalplaatje. Maar uit alle onderzoeken blijkt dat trouwen fors in populariteit is afgenomen. Stellen kiezen tegenwoordig sneller voor samenwonen. Bovendien hebben veel mensen vaak niet één maar twee of drie betekenisvolle relaties in hun leven. Er bestaan ook regenbooggezinnen, of mensen die met z’n drieën in een relatie zitten en erg veel van elkaar houden. Zou dat dan niet kunnen?’

Geef daar zelf eens antwoord op?

‘Wat ik de kerk wil meegeven, is: hoe kun je andere relatievormen meer leren waarderen? De kerk moet geen mall zijn waarvan veel mensen denken: daar passen wij niet in. Er is geen ‘relatieideaal’. Gods schepping is veel rijker, veel veelkleuriger, veel diverser dan wij denken. Ik zeg weleens gekscherend: ik wil de eerste dominee zijn die drie mensen voor het altaar heeft staan.’

Wat kunnen de kerk en de LHBTI-gemeenschap van elkaar leren?

‘De kerk en de gemeenschap hebben elkaar veel te bieden. De kerk heeft verhalen waarin LHBTI’ers zich kunnen herkennen. Verhalen van bevrijding, troost, van liefde, vergeving en genezing. En andersom hebben LHBTI’ers verhalen die voor de kerk van betekenis kunnen zijn. Kijk maar eens naar veel coming-outverhalen. Dat zijn verhalen van eenzaamheid, maar ook van bevrijding en ontdekken wie je bent. Als je deze verhalen bij elkaar kunt brengen, dan bevind je je in het hart van het evangelie: daar waar de liefde woont.’

Heb je er nog wel puf voor om LHBTI-dominee te zijn? Het lijkt me zo’n project van de lange adem…

‘Dat is het ook, maar vergeet niet dat ik naast LHBTI-dominee ook activist ben. Ik ben opgegroeid binnen het Leger des Heils. Dat was destijds een behoorlijk conservatieve club, als het aankwam op hun kijk op de LHBTI-gemeenschap. Maar dat heeft mijn verlangen om me voor de community in te zetten juist alleen maar versterkt. Er valt nog zoveel te bereiken. Wil je de kerk wakker schudden, dan zul je lawaai moeten maken. Anders gebeurt er niks.’ 

‘Je ziet dat kerken vaak bang zijn om zich uit te spreken, terwijl ze juist voorop zouden moeten lopen, omwille van de gerechtigheid. En dat geldt net zo goed voor het vluchtelingenvraagstuk of klimaatverandering.’

Is de LHBTI-gemeenschap niet een kerk op zichzelf?

‘Nee, dat denk ik niet. Maar je vindt in de community wel veel dingen terug die ook in de kerk belangrijk zijn: niet over anderen oordelen, strijden tegen tegen onrecht, het vieren van de veelkleurigheid van diversiteit, opkomen voor mensenrechten. Dat zijn thema’s waarin de kerk ook veel meer voorop zou mogen lopen.

‘Bijna alle LHBTI’ers zijn in hun leven beschadigd geraakt. Zij vinden troost bij elkaar en de acceptatie om te mogen zijn wie ze zijn. De LHBTI-gemeenschap is een plek waar mensen weer opnieuw mogen leren wat vertrouwen is. Maar eigenlijk zou toch juist de kerk de plek moeten zijn waar je je schild mag laten zakken? Waar je mag oefenen in vertrouwen en samenleven met mensen die anders zijn dan jij?’

Hoe staat het eigenlijk met homo-emancipatie in de Nederlandse kerken?

‘Verrassend goed, zeker vergeleken met veel andere Europese landen. Natuurlijk zijn er ook nog altijd kerkgenootschappen waarin je veel weerstand ziet, maar er is geen enkele kerk waar het gesprek over homo-emancipatie en genderidentiteit niet gevoerd wordt. Dankzij de publieke discussie kan niemand meer om LHBTI’ers heen, zelfs de meest orthodoxe kerken niet. Wanneer er iets in het nieuws komt over gedwongen uit de kast moeten komen op reformatorische scholen, of over homogenezingstherapie, is heel de samenleving rep en roer. Op zo’n moment worden kerken en christelijke organisaties als het ware gedwongen om zelf een standpunt in te nemen.

‘Maar de kerk moet wel uitkijken dat de publieke discussie het gesprek niet overneemt. Kerken zijn vaak zo bezig met interne vraagstukken dat het échte gesprek niet meer gevoerd wordt. Naar wie gaan de bloemen? Hoeveel stoelen waren er bezet? We lijken soms haast te vergeten dat er ook nog een leven buiten de kerk is. Je ziet dat kerken vaak bang zijn om zich uit te spreken, terwijl ze juist voorop zouden moeten lopen, omwille van de gerechtigheid. En dat geldt net zo goed voor het vluchtelingenvraagstuk of klimaatverandering. Dat gebeurt ook al, maar ik heb de indruk dat er van nog veel meer gevoel van urgentie sprake zou moeten zijn.’

In hoeverre botst jouw activisme met je predikantschap? Niet iedere christen is in zijn denkbeelden al zover als jij.

‘Iedere christen, zelfs de meest conservatieve, weet dat “wij” bestaan. We liggen als het ware voor het oprapen. Er kan geen reden meer worden aangevoerd om het gesprek niet te voeren, ook met het oog op noodzakelijke veranderingen binnen de kerken Het gaat hier niet om een of ander maatschappelijk fenomeen, LHBTI’ers zijn gewoon mensen. Mensen die door God geschapen zijn. Ik ben er om dat vriendelijke maar ook dringende gesprek te voeren. En wees gerust, ik ben niet iemand die zo ver voor de troepen uitloopt dat hij de kerk vergeet. Daarvoor is de kerk mij veel te dierbaar.’

En zo is de cirkel weer rond…

‘De kerk en de LHBTI-gemeenschap hebben elkaar nodig. En ik ben blij dat ik daarin een bemiddelaar mag zijn.’