Annemieke groeide op met het idee dat ze als vrouw vruchtbaar en talrijk moest zijn. Maar toen kwam het moment waarop ze hoorde dat ze nooit kinderen zou kunnen krijgen. ‘Ben ik nu geen vrouw meer?’ vroeg ze zich af. Staat vrouw-zijn gelijk aan vruchtbaar zijn? Maar wat ís vruchtbaar zijn dan eigenlijk? Ben je per definitie onvruchtbaar als je geen kinderen kunt krijgen? Ze deelt hieronder haar verhaal.

Zo’n 8 jaar geleden was ik, in mijn eentje, op consult bij de gynaecoloog. Ik had geen idee van wat me te wachten stond en dacht nuchter: ‘Als het aan mij ligt, dan geven ze me vast een pilletje.’ Manlief had een belangrijke dag op zijn toen net nieuwe werk. Ik vond dat ik dat consult wel alleen af kon.

Dit consult zal ik me echter tot in lengte van dagen blijven herinneren. Hoe de stoelpoten onder me vandaan gezaagd werden, ik niet meer wist waar ik was. Hoe ik in een roes de gynaecoloog aankeek en bestormde met vragen. En vooral dat hele eenzame. Alleen ik in dat kantoor, met naast me een lege stoel. Het hele heftige nieuws in mijn eentje moeten horen, omdat ik aandrong, door bleef vragen. Omdat ik de aarzeling bij de gynaecoloog wel opmerkte, maar niet naar huis wilde gaan zonder dat zij mij verteld had wat ze wist. Ze had een boodschap waar geen pilletjes tegen werken.

Rukbunkers en knikkerkettingen

Toen mijn middelste cyclusdagen uiteindelijk allemaal eindigden in een afrondend bloedbad om vervolgens weer van voren af aan te beginnen, was het voor mij duidelijk: niet vruchtbaar, mislukt. En hiermee begonnen mijn man en ik aan een periode van vertwijfeld zoeken naar een mogelijkheid om toch zwanger te worden. Eerst naar de huisarts, toen naar het ziekenhuis en later naar een meer gespecialiseerd ziekenhuis.

Een hele dag aan onderzoeken, bloedprikken, voorlichting en tranen volgde. Van een bezoekje aan de rukbunker om een potje om sperma in te leveren, tot een ketting met knikker, walnoot en tennisbal om zaadballen op grootte te vergelijken, tot weer een inwendige onderzoek door een gynaecoloog. Van intimiteit is geen sprake bij al deze vreugde- vruchteloze onderzoeken. Diepe vragen rezen in mij op: ik ben toch een vrouw? Ik ben toch gemaakt om kinderen te krijgen? Een voor een konden mijn dromen de prullenbak in: geen zwangerschap, geen gevulde wieg, geen borstvoeding, geen natuurlijk ouderschap, geen kleuter, puber, jongvolwassene, geen kleinkinderen. Onvruchtbaar…

‘Je weet wel hoe het moet, toch?’

Wanneer ben je vruchtbaar? Is dat het hebben van alle lichamelijke vrouwelijk kenmerken? Is dat die paar dagen, ongeveer in het midden van je cyclus? In de reformatorische wereld waarin ik ben geboren en opgegroeid leek het de normaalste zaak van de wereld om als vrouw jong te trouwen en daarna ‘vruchtbaar’ te zijn en talrijk te worden. Ik herinner me een sollicitatiegesprek waarin me dit voorgehouden werd: dat ik als vrouw moest nadenken of ik wel vier dagen wilde werken, want wat als er kinderen zouden komen? Vrouw-zijn werd hier gereduceerd tot een baarrecht, maar is dát wat een vrouw daadwerkelijk vrouw maakt? En ben je pas vruchtbaar wanneer je schoot ontvangt?

Wanneer een vrouw zwanger raakt, hoor je dat als buitenwereld meestal rond een week of twaalf. Maar als het niet lukt om zwanger te worden, is het vaak zo dat mensen met allerlei onzin komen. Het is pijnlijk en fascinerend tegelijk om te zien wat wij als mensheid doen om pijn te vermijden. Zodra we vertelden wat er bij ons speelde, werden de bijzonderste dingen aangedragen: Maar dan kies je toch een donor? Je kunt altijd nog adopteren? Dan neem je toch een hond? Je weet we hoe het moet, toch?

We werden met onze openheid ook verrast door verhalen van mensen bij wie iets soortgelijks speelde, of die dit jaren eerder hadden meegemaakt. Wat een rijkdom aan vruchtbaarheid heb ik ontmoet in al deze mensen. Geen bakfiets of achterbank gevuld met kinderen, geen vieze handjes op de pas geverfde muren, maar een vruchtbaarheid die over generaties heen reikt en van zoveel betekenis is!

Wanneer ben je vruchtbaar?

Terug naar de vraag: wanneer ben je vruchtbaar? Zijn dat die paar dagen per maand die eventueel zouden kunnen uitmonden in een zwangerschap? Ben je vruchtbaar wanneer je kinderen krijgt? In zekere zin: ja! Je lijf doet het. Maar het zou eenzijdig zijn om alleen maar op deze manier tegen vruchtbaarheid aankijken. Alsof de wereld draait om kinderen en nageslacht en dat het, zodra je ze al dan niet gebaard en grootgebracht hebt, over is met vruchtbaar zijn.

De Bijbel is voor mij een bron van inspiratie. Prachtige en bemoedigende woorden staan erin. Verhalen over mensen die in het eerste begin al worstelden met onvruchtbaarheid. Woorden over vruchtbaar zijn en talrijk worden: de aarde is inmiddels goed vol, de opdracht om talrijk te worden lijkt niet meer zo op zijn plek. Begrijp me goed: het ís een enorme zegen om kinderen te krijgen, maar zonder kinderen ben je niet minder gezegend. Jezus geeft ons de opdracht: ‘Blijf in mij, dan draag je veel vrucht!’ Hij was mens en verbonden met de wereld om zich heen kon Hij over de lichamelijke vruchtbaarheid heen kijken, naar een vruchtbaarheid die veel rijker is.

‘De rechtvaardigen groeien op als een palm, zij dragen nog vrucht als ze oud zijn en blijven krachtig en fris.’

Psalm 92:13-15