Toen ik een jaar of tien geleden het vak maatschappijleer volgde, leerde ik dat de politiek op te delen is in twee uitersten van een spectrum: links en rechts. Of je links of rechts was, had simpele consequenties. Rechtse mensen doen een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van mensen, terwijl linkse mensen een beroep doen op solidariteit. Dat zorgt voor verschillen in hoe we dit land moeten besturen en daarom moeten we compromissen sluiten (volgens het poldermodel, mocht die term je nog iets zeggen).

Klinkt dat je nu wel erg gedateerd in de oren? Klopt, dat is het ook. Met de huidige complexe problematiek, de polarisatie in de samenleving en de versplintering in de politiek is deze weergave van links en rechts zeker een simplificatie te noemen. De realiteit van alledag is veel lastiger, bijvoorbeeld als je een discussie hebt met een collega, de meningen in je familie of gezin uit elkaar liggen of wanneer je polariserende debatten op tv ziet of bepaalde uitspraken van politici leest in de krant.  

Die verschillen beginnen dan te schuren. Waarom? Enerzijds omdat je als mens enorm de neiging hebt om te doen wat anderen doen, of wat je denkt dat anderen willen dat je doet. Anderzijds omdat je jezelf, mede daardoor, ook omringt met mensen die op je lijken. Deze twee mechanismes zorgen ervoor dat je de discussie aangaat, op zoek gaat naar overeenkomsten en de ander probeert te overtuigen van jouw kant van het verhaal. En juist dat wordt, nu de wereld niet meer simpelweg in te delen is in links en rechts, steeds lastiger. De verschillen worden niet per se groter, het zijn er gewoon veel meer.

Een beetje gezellig houden

Wat kun je dan nog doen om deze verkiezingstijd een beetje gezellig te houden? Het is belangrijk om je te beseffen dat achter de oppervlakte van deze verschillen een veel diepere laag zit. Politiek, stemmen, links en rechts… het gaat niet over de vraag wie er gelijk heeft, maar over de vraag: wat is een goede samenleving? Hoe kunnen we verbeteren wat er nu is? En hoe geef je dat vorm?

Voor sommige mensen is een goede samenleving een samenleving met minder asielzoekers, omdat ze bijvoorbeeld bang zijn dat ze daardoor minder kans maken op een baan of huis. Voor sommige mensen is dat een samenleving waarin er meer sociale zekerheid is, ook als dat meer geld kost en je dat terugziet in de verhoging van de belastingen. En voor weer andere mensen is dat een samenleving waar overtredingen hard bestraft worden, omdat ze geloven dat dat bijdraagt aan de veiligheid.

Wat gaat er goed?

In deze verkiezingstijd is het makkelijk om je te verliezen in verschillen. Om pessimistisch te worden, misschien wel, omdat we zo ver uit elkaar lijken te liggen met al deze verschillende partijen en omdat het politiek vertrouwen historisch laag is. Maar durf elkaar  – in plaats van in discussie te gaan – eens de vraag te stellen: wat gaat er goed in dit land? En hoe kunnen we volgens jou een nog betere samenleving maken? En waarom dan? Op die manier kom je een laag dieper en ontdek je welke waarden en verlangens er achter bepaalde standpunten zitten.

Dat is moeilijk. Dat vind ik ook. En het voelt onnatuurlijk. Want je staat ergens voor én je hebt als mens de neiging om te zoeken naar overeenkomsten. Dat mag je dus loslaten en accepteren dat een ideale samenleving er voor ons allemaal anders uitziet. Stem vandaag op een partij die bij jou past, ga met anderen in gesprek over de samenleving en berust je in het feit dat jij de verschillen niet allemaal hoeft te overbruggen. Dat mogen de politici doen. Met een poldermodel, want dat verandert nooit.