‘Wij wisten dat als presentatoren onder druk staan, het moeilijk voor ze is om zich altijd goed te gedragen,’ was het excuus van BNN-VARA toen de misstanden bij De Wereld Draait Door bekend werden. Dat het juist die extreme druk is die ervoor zorgt dat er zoveel grensoverschrijdend gedrag plaatsvindt op veel redacties van grote televisieprogramma’s, daar hoor je niemand over. Nee, het gedrag van Matthijs van Nieuwkerk kan en mag niet zomaar worden goedgepraat. Maar, vraag ik me af, wie of wat zorgde er dan voor dat hij zo onder druk kwam te staan? Zijn de hoge kwaliteitseisen die in de televisiewereld worden gesteld geen onderdeel van een veel groter probleem?  

Een aantal jaar geleden kreeg ik een baan bij een grote Nederlandse radio- en televisieomroep. Ik stuitte bij toeval op een vacature, solliciteerde en werd aangenomen. Het klinkt simpel en misschien was dat het achteraf gezien ook wel. Oké, het kostte me twee pittige sollicitatieronden en een nog veel pittigere assessment, maar toen de inkt van mijn handtekening onder het contract droog was, kon ik er niet langer omheen: ik had een plekje veroverd op de redactie van een grote journalistieke omroep

Het was een droom die uitkwam. Ineens maakte ik deel uit van die magische Hilversumse mediawereld. Ik nam elke ochtend de trein naar Hilversum Mediapark, klokte in bij het NPO-gebouw en stond in de lift met de groten der aarde – althans, wat de televisiewereld betrof. Dat ik slechts een halfjaarcontract had en onderaan de salarisladder begon, daar probeerde ik maar niet te veel aan te denken. Want wie weet was dit wel mijn eerste opstapje naar een glansrijke journalistieke carrière!

Alles voor de kijkcijfers

Allereerst, ik heb er vooral een ongelooflijk leuke tijd gehad. Ik deed mijn werk met plezier, had leuke collega’s en genoot van de vibe die er op de redactie hing. Aan een groot project werken ís ook gewoon heel spannend, in de positieve zin van het woord. Maar er gebeurden ook dingen waarbij ik mijn vraagtekens zette: was het echt nodig dat eindredacteuren vloekend en tierend tegen de redactie tekeergingen als er door iemand een foutje werd gemaakt? Waarom werden woede-uitbarstingen en steken onder water richting redacteuren weggelachen, onder het mom van ‘we vragen gewoon kwaliteit’? Waar scoops en kijkcijfers in het geding zijn, is kennelijk ineens erg veel geoorloofd.

Er zijn momenten geweest waarop ik dacht: dit gaat te ver, moet ik dit niet ergens melden? Maar ik wist niet bij wié ik het moest melden. Bovendien was ik maar een beginnend redacteur met een tijdelijk contract. Wie kon mij garanderen dat ik mijn baan zou behouden als ik mijn beklag zou doen over een driftige eindredacteur, die door de hoofdredactie op handen werd gedragen?  

Het bolwerk van de mediawereld

De kritische vragen die ik mijn leidinggevende stelde, werden steevast beantwoordt met ‘zo werkt dat nu eenmaal in omroepland’. Ik moest, vond zij, gewoon wat assertiever worden. Dus dat probeerde ik. Want die grote journalistieke carrière flonkerde nog altijd ergens aan de horizon. Dat ik een jaar eerder vanwege een verziekte werksfeer en burn-outverschijnselen ontslag had genomen bij een regionale omroep? Dat probeerde ik gemakshalve even te vergeten. Want, o, ik werkte in Hilversum! En die carrière lonkte!

Kwaliteit, dat was het woord dat mijn collega’s gebruikten wanneer ik vraagtekens plaatste bij bepaalde situaties op de werkvloer. Kwaliteit, dat was de reden waarom Matthijs van Nieuwkerk zijn redacteuren dacht te kunnen intimideren en kleineren. Wie zich nog afvraagt waarom veel redacteuren niet eerder aan de bel hebben getrokken: omdat ze niet in de positie waren. Wie eenmaal het grote bolwerk van de mediawereld is binnengetreden, krijgt nog in lengte van dagen te horen dat zij of hij vooral dankbaar moet zijn voor deze kans. Vind je de werkdruk te hoog? Tja, dat hoort er nu eenmaal bij als je kwaliteit wilt leveren. Je bent vrij om te gaan, hoor. Er zijn zat mensen die maar wat graag met je zouden willen ruilen.

Goed genoeg volstaat niet meer

Maar het kwaliteitsexcuus beperkt zich niet tot de omroepwereld. We leven in een maatschappij waarin ‘goed genoeg’ niet meer volstaat. Hoe hoog zijn de kwaliteitseisen wel niet die we aan ons eigen leven stellen? Glansrijke carrières, een zo goed als perfect liefdesleven, bussen vol vrienden die op elk moment opengetrokken kunnen worden, zoveel geld op de bank dat we toch minimaal twee keer per jaar een mooie reis kunnen maken. Onze kinderen moeten het hoogst haalbare onderwijs volgen, met waar nodig hier en daar ook nog een lesje bijles, terwijl wij ons ondertussen in de sportschool afbeulen voor een gezond en fit lijf.  

Tienermeisjes kampen meer dan ooit met psychische problemen. Jonge kinderen groeien op met de alles-is-mogelijk-levens van influencers en youtubesterren en lijken zich er nog nauwelijks van bewust dat het leven soms ook zwaar en ingewikkeld kan zijn. De burn-out is volksziekte nummer één – niet alleen onder redacteuren. En toch blijven we ons leven baseren op kijkcijfers. Want wie te weinig likes krijgt is raakt onzichtbaar in het algoritme van het leven. En wanneer het gras bij de buren iets groener lijkt, moet je toch in elk geval je best doen om minstens zo succesvol te zijn als zij?

De zesjesmentaliteit

In die zin ben ik blij dat de misstanden bij DWDD naar buiten kwamen. Niet omdat we daarmee weer massaal een presentator en omroep kunnen cancelen, maar omdat wat er in de mediawereld gebeurt, symboolstaat voor een veel groter maatschappelijk probleem: we moeten af van die veel te hoge kwaliteitseisen die we aan onszelf en elkaar stellen. Niemand wordt er een leuker mens van als zij onder grote druk leeft en het gevoel heeft dat de hele wereld naar haar kijkt.

Kunnen we nog volstaan met een zesjesmentaliteit? Was De Wereld Draait Door nou echt een veel slechter televisieprogramma geweest als het ietsje minder kijkcijfers had gehad? En jij, hoe zit dat met jou? Is jouw leven nou echt zoveel minder waard als je er een keertje geen acht uitgeperst krijgt, omdat je je gewoon te moe en somber voelt? Laten we elkaar niet langer gijzelen met kwaliteitseisen en gewoon eens genoegen nemen met minder. Wie weet levert het wel juist veel meer op: meer levensvreugde, meer tevredenheid, meer contact met jezelf, meer verbinding met de mensen om je heen.