Een van de grootste en complexe emoties die ik tegenkom in de spreekkamer, is schaamte. Verhuld in stilzwijgen, in veel praten, gewenst gedrag vertonen, grote woorden die helaas leeg blijken te zijn wanneer ik doorvraag. Schaamte als in het letterlijke schaamrood op de kaken. Schaamte is een emotie die we als mens allemaal kennen, een emotie waar ik me een te lange tijd door heb laten gijzelen. Schaamte is complex. Schaamte is een van de meest onderschatte emoties. Laten we het over schaamte hebben want schaamte verwoest levens.
Laten we schaamte niet verwarren met schuld. Schuld gaat over iets verkeerd doen, over duidelijk verwijtbaar gedrag, over het overschrijden van grenzen. Schaamte is iets anders dan schuld. Schuld zegt ‘ik heb iets slechts gedaan’, schaamte zegt: ‘ik ben slecht’.
Schaamte is een wond die ontstaan is ergens in onze hechting. Of door een gebeurtenis die we als traumatisch hebben ervaren.
Wat doet schaamte? En waarom is je schamen zo schadelijk?
Schaamte zorgt ervoor dat jij, mooi mens, niet kunt voelen dat je ertoe doet. Je kunt er niet bij dat je waardevol bent. Je zelfbeeld ontwikkelt niet tot volwassenheid en jezelf accepteren is erg moeilijk door schaamte. Schaamte heeft een schadelijke invloed op ons leven met God, anderen en onszelf. Schaamte fluistert je ziel leugens in en samen met gevoelens van angst, boosheid, oordeel op jezelf, minderwaardigheid knaagt het aan je leven dat niet bedoeld is om in schaamte gehuld te gaan. Wat een klus om schaamte in het licht te brengen!
Als je schaamte kent, dan zit je niet te wachten om gevonden, ontdekt te worden. Schaamte wil immers dat je je verbergt. Je zet je masker op om jezelf te beschermen. Hoe ziet jouw masker eruit? Schaamte kan zich voordoen in: perfectionisme, zelfmedelijden, verslavingen. Wat nu zo mooi is: we zijn gemaakt als beelddragers van God, niet als schaamtedragers! In Genesis kun je lezen dat God over Adam en Eva zegt dat zij geen schaamte kenden terwijl ze naakt waren. Waarom zou God zo specifiek schaamte genoemd hebben hier? Ik bedoel: God had ook kunnen zeggen dat Adam en Eva zich blij voelden, bijvoorbeeld. Maar nee, God kiest om te zeggen ‘ze schaamden zich niet’. God weet natuurlijk als geen ander hoe schadelijk schaamte is.
John Bradshaw zegt dat schaamte een jager is:
“Het is alsof ik door een jager (schaamte) achtervolgd word, en die jager is er altijd. En hij gaat uitvinden dat er iets aan mij niet klopt, dat ik niet geschikt ben. Hij gaat uitvinden dat ik niet ben wie ik van buiten lijk te zijn.”
Jarenlang heb ik me laten gijzelen door schaamte. Ik liet mezelf niet zien, kroop weg. Wilde soms wel letterlijk achter de stoel of in de grond verdwijnen. Tot er een liefdevol persoon was die mijn schaamte zag en durfde benoemen. Schaamte houdt niet van licht en door erover te praten, wordt schaamte kleiner en kan helemaal verdwijnen. Schaamte kan verdwijnen door een liefdevolle aanpak die naar binnen gericht is. Leer jezelf lief te hebben, te accepteren. Hiermee groei je naar emotionele volwassenheid en verdwijnt schaamte. Schaamte is een monster, jij bent dat niet! Of zoals Ann Voskamp het zegt: Schaamte is een pestkop, genade een schild.
