Elk jaar voelde ik de irritatie groeien als hij aan de deur kwam. De beste man moest weer terugkomen omdat ik de acceptgiro voor de kerkbalans niet had ingevuld. Het laatste jaar vroeg hij of ik me niet wilde uitschrijven. Ik kon hem geen ongelijk geven, maar het deed toch pijn. Ik was al jaren geen trouwe kerkganger meer, maar dat wilde natuurlijk niet zeggen dat ik er niet meer bij wilde horen. Ik deed wat ik verfoeide in mijn ooit zwart-wit-denkende tienerbrein: uitslapen verkiezen boven weer een ochtend haasten om ergens op tijd te zijn.
Van kerk naar zonder kerk kan geen kwaad
Naar de kerk gaan veranderde langzaam van “ja, we zijn nog op zoek naar een kerk” naar hardloopochtendjes met een koffiebreak. Wat ooit vanzelfsprekend was veranderde naar kritisch kijken, nadenken over wat van belang was, misschien zelfs ook wel gemakzucht. Een jaar zonder kerk kan geen kwaad, twee jaar ook niet. Maar na 12 jaar structureel geen kerk kan er misschien wel een balans opgemaakt worden.
De eerste jaren zochten we ook wel naar een kerk, hetzij niet wekelijks en niet actief. We bezochten her en der wel eens een dienst bij een van de kerken in onze stad, maar hét vonden we niet. Een perfecte kerk bestaat niet, maar waar we naar verlangden, of waar ik naar verlangde, dat vonden we niet echt. Te oud, te conservatief, te zweverig, teveel vlaggen. Later kwam daar nog te wit bij, te homogeen. Langzaam werd langer slapen de norm, kwam er een kind bij, veranderden ritmes. Er zijn veel mooie dingen aan een kerk die ik van tijd tot tijd mis. Het gevoel van gemeenschap, ergens bij horen. Tegelijkertijd zat bij daar ook pijn: mijn ouders gingen uit elkaar en de kerk bleef oorverdovend stil. Dat was pijnlijk genoeg om vraagtekens te zetten, bij kerk zijn en geloven, wat dat dan betekent, hoe dat vorm krijgt, wat belangrijk is.
Waar het Goddelijke het menselijke ontmoet
We bezochten dus wel kerken, maar ik vond dat ene er niet. Misschien deed ik ook niet hard genoeg mijn best, ging ik eenmalig en dacht ik het dan wel te weten. Dacht ik aan de dienst, of het type mensen wel te kunnen beoordelen hoe het er verder aan toe zou gaan. Gaf ik het niet genoeg kans. Als ik kerkklokken hoor luiden dan overvalt me nog altijd dat gevoel dat ik word geroepen om naar binnen te komen, omdat dat de plek is waar het Heilige gebeurt, waar het Goddelijke het menselijke ontmoet. Maar door niet meer te gaan, niet meer binnen te stappen, heb ik juist kunnen ontdekken wat er daarbuiten gebeurt. Wat voor Heiligs en Goddelijks er zit in het alledaagse, dat kerk ook op werk is, op straat gebeurt, tijdens het roken van een peuk.
Niet meer naar de kerk: waar je de kerk weer terugvindt
Misschien is dit gewoon ouder worden, is dit besef allemaal niet speciaal en uitzonderlijk, weet iedereen dat er iets Genadigs zit in het smeren van een boterham met kaas of een vriendelijke blik. Maar als ik in de huiskamer ben waar ik leiding geef, en rond loop en koffie schenk en met mensen praat of op ze vit omdat ze weer willen afdingen in het kledingwinkeltje en naar hun verhalen luister en met ze lach en soms met ze huil en tosti’s deel en soep eet, dan voelt dat als alledaags en zoals het was en zoals het is en ook zoals het zal gaan, voor altijd, maar het voelt ook Heilig, waar het Goddelijke het menselijke ontmoet in alle rauwheid en pracht van het bestaan. Het is echt niks magisch en soms is het ook doodvermoeiend, maar wat is dit kerk. Dan heb ik wel de kerk vaarwel gezegd, maar ik heb er wel weer een kerk voor terug gekregen.
Die balans is misschien nu wel het evenwichtigst: (h)erkennen wat je hebt en waar je vandaan komt zijn een groot goed. Gemeenschap en Heiligheid vind je op zoveel plekken, maar je moet het wel kunnen zien.
Martanja is dertiger, moeder van een dochter, getrouwd. Werkt als coördinator in een huiskamer van het Leger des Heils, met genoeg vrije tijd voor wielrennen, in de tuin werken, lezen, bijen houden en aan lummelen. Ze houdt ervan als ze genoeg tijd heeft voor dingen die haar ontspannen, rust geven, blij maken.
Ze zou graag zien dat we beter naar onze wereld omkijken, en naar alles en iedereen die daarop leeft. Economisch gewin kan niet voor menselijkheid gaan, goed klimaatbeleid is nodig om de wereld leefbaar te houden. Onze witte leefwereld is zo lang het centrum geweest, dat kan niet zo door blijven gaan. We kunnen niet blijven leven ten koste van anderen, ten koste van generaties na ons. Wereldwijd gezien niet, maar ook in Nederland laten we telkens weer zien dat mensen in de marge er niet (genoeg) toe doen.
