Steeds meer mensen lijden aan klimaatdepressies, leerde ik van scheppingsactivist Rozemarijn van ’t Einde in de Ongelooflijke Podcast. De toekomst van de aarde maakt ons somber en moedeloos. Toch lijkt het ons maar niet te lukken om die knop echt om te zetten en alles in het werk te stellen om het klimaat te redden. Maar waarom eigenlijk niet? Is het dan echt zo moeilijk om onze woorden in daden om te zetten?

Ja, las ik afgelopen week in de Quest, want actie ondernemen betekent dat we ons gedrag moeten aanpassen. En dat is confronterend. Want wat zijn de consequenties als je wat vaker de auto laat staan? Juist, dat je voortaan op je fiets naar je werk moet. En dus je wekker eerder moet zetten. Of dat je je midden in de spits in die overvolle trein moet wurmen. Maar wat als die dan net vertraging heeft? Je ziet wat er gebeurt: je hoofd gaat allerlei redenen verzinnen om vooral niet die auto te laten staan. En voor je het weet heb je jezelf ervan overtuigd dat je toch echt de auto moet nemen, want de alternatieven zijn gewoon te ongunstig.

Eerst naar de ander kijken

Daarnaast is het gemakkelijker om het gedrag van de ander te veroordelen dat je eigen gedrag. Want de buurman heeft zelfs twéé auto’s voor de deur en gaat vrijwel dagelijks met de auto naar de buurtsuper om de hoek. Terwijl jij de boodschappen netjes met de benenwagen doet. Dus zo slecht doe je het nou ook weer niet, toch? Je hebt zonnepanelen op het dak, eet regelmatig geen vlees, maakt regelmatig een bedragje over naar het WNF… Nee, vergeleken met anderen breng jij het er prima van af. Gelukkig maar, want je ging je al een beetje slecht over jezelf voelen.

Dat schuldgevoel kan er dan weer voor zorgen dat je nog passiever wordt. Angst en schuldgevoelens leiden eerder tot passiviteit dan tot verandering. Je wílt je best met het klimaat bezighouden, maar je ziet door de bomen het bos niet meer en het ene nieuwsbericht is nog heftiger dan het andere. Kan ik überhaupt nog bijdragen aan klimaatverandering? ga je je afvragen. Of is het oplossen van het klimaatprobleem in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de wereldpolitiek en het bedrijfsleven? Tja, daar gaat dat wijzende vingertje weer…

Je hersenen zien geen gevaar

Klimaatverandering is zo’n groot, veelomvattend probleem, dat je hersenen niet direct gevaar zien. Je hersenen geven namelijk alleen een signaal af als er acuut gevaar dreigt. Maar omdat de meeste klimaatdoelen voor 2030 of zelfs nog later gesteld zijn, maken jouw hersenen je wijs dat het klimaatprobleem een probleem van de toekomst is. Dus waarom zou je nu al actie ondernemen? Hoe urgent klimaatverandering ook is, onze hersenen vertellen ons iets anders. We weten immers nog niet precies welke impact klimaatverandering op ons persoonlijk zal hebben.

En dus leiden we ons leven en proberen we niet te veel over de toekomst na te denken. Want ergens in ons achterhoofd echoot de vraag: wat gaat het me kosten? Wat wil ik inleveren? Vind ik het wel waard om mijn comfortabele leventje op te geven voor een of ander vaag probleem waar maar geen oplossing voor gevonden wordt?

Maar wist je dat het klimaatprobleem niet voor iedereen een vaag toekomstbeeld is? In de hoorn van Afrika leiden as we speak duizenden mensen honger vanwege extreme droogte. Nee, Afrika is niet naast de deur, maar het gaat hier wel om mensen zoals jij en ik. En heb je er al wel eens bij stilgestaan dat jouw kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen eenzelfde toekomst te wachten staat? Dus hopelijk ben je het met me eens: niks doen is in elk geval geen optie. Voed dat schuldgevoel en doe íets. We hebben geen keuze.